Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng hội nhập sâu rộng, nhu cầu vay vốn bằng ngoại tệ, đặc biệt là vay bằng USD, đang trở nên khá phổ biến trong một số lĩnh vực kinh doanh, nhất là các doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam kiểm soát chặt chẽ hoạt động vay và thanh toán bằng ngoại tệ để hạn chế tình trạng đô la hóa trong nền kinh tế. Vậy cá nhân, tổ chức có thể cho vay bằng USD không? Và việc công chứng hợp đồng vay ngoại tệ có được pháp luật công nhận không? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết dưới đây.
>>> Xem thêm: Có nên tin tưởng hợp đồng vay tiền viết tay? Xem ngay Hợp đồng vay tiền để biết sự thật.
1. Quy định pháp luật về vay bằng USD
1.1 Cơ sở pháp lý điều chỉnh vay bằng USD
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 4 Pháp lệnh Ngoại hối 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2013): “Đồng Việt Nam là phương tiện thanh toán hợp pháp duy nhất trên lãnh thổ Việt Nam; mọi giao dịch, thanh toán, niêm yết, quảng cáo, báo giá, định giá trong hợp đồng và các hình thức tương tự khác của cư dân, tổ chức trên lãnh thổ Việt Nam không được thực hiện bằng ngoại hối, trừ các trường hợp pháp luật quy định.”
Ngoài ra, Điều 22 Pháp lệnh Ngoại hối 2005 cũng quy định: “Việc vay, trả nợ nước ngoài của cư dân, tổ chức kinh tế phải tuân thủ quy định của pháp luật về quản lý ngoại hối.”
Như vậy, việc vay bằng USD chỉ được pháp luật cho phép trong những trường hợp đặc biệt. Thông tư 12/2014/TT-NHNN (được sửa đổi bởi Thông tư 03/2016/TT-NHNN) quy định rõ điều kiện cho vay ngoại tệ, theo đó chỉ tổ chức tín dụng được cấp phép mới được cho vay ngoại tệ và mục đích vay phải phù hợp, như thanh toán nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ từ nước ngoài.
1.2 Cá nhân vay bằng USD có hợp pháp không?
Theo quy định nêu trên, giữa các cá nhân trong nước, việc tự ý thỏa thuận vay bằng USD là hành vi vi phạm quy định quản lý ngoại hối. Điều này nhằm kiểm soát dòng ngoại tệ trong nền kinh tế, tránh tình trạng giao dịch tự phát ngoài hệ thống ngân hàng.
Do đó, việc một cá nhân vay hoặc cho vay USD mà không thông qua tổ chức tín dụng được phép là hành vi không đúng quy định pháp luật và tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý.
2. Hợp đồng vay bằng USD có được công chứng không?
2.1 Điều kiện công chứng hợp đồng vay bằng USD
Theo Điều 4 Luật Công chứng 2014, công chứng viên chỉ công chứng những hợp đồng, giao dịch không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội và đáp ứng các điều kiện về tính minh bạch, rõ ràng.
Điều 7 Luật Công chứng 2014 cũng quy định công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu nhận thấy hợp đồng có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
Vì vậy, khi cá nhân mang hợp đồng vay bằng USD đến văn phòng công chứng, công chứng viên sẽ đánh giá:
Giao dịch này có thuộc trường hợp pháp luật cho phép hay không?
Có tài liệu chứng minh mục đích vay ngoại tệ hợp pháp không?
Việc thanh toán, trả nợ bằng ngoại tệ có thực hiện qua ngân hàng không?
Nếu không đủ căn cứ chứng minh giao dịch vay bằng USD hợp pháp, công chứng viên sẽ từ chối công chứng để đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật về quản lý ngoại hối.
2.2 Thực tế xử lý tại các văn phòng công chứng
Trên thực tế, các văn phòng công chứng hầu như từ chối công chứng hợp đồng vay bằng USD giữa các cá nhân. Chỉ các tổ chức tín dụng (ngân hàng thương mại được Ngân hàng Nhà nước cấp phép) mới được cấp quyền cho vay ngoại tệ và tự chịu trách nhiệm về hồ sơ tín dụng, không cần thông qua công chứng.
Do đó, nếu cá nhân tự ý lập hợp đồng vay bằng USD và yêu cầu công chứng, hồ sơ sẽ bị từ chối và giao dịch này cũng không được pháp luật bảo vệ khi phát sinh tranh chấp.
3. Rủi ro pháp lý khi vay bằng USD không đúng quy định
3.1 Hợp đồng có thể bị vô hiệu
Theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của luật sẽ bị vô hiệu. Như vậy, nếu hợp đồng vay bằng USD trái quy định về quản lý ngoại hối thì khi xảy ra tranh chấp, Tòa án có quyền tuyên hợp đồng vô hiệu. Khi đó, các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, nhưng các thiệt hại phát sinh và lãi suất không được bảo vệ như hợp đồng vay thông thường.
3.2 Bị xử phạt hành chính
Theo Nghị định 88/2019/NĐ-CP, cá nhân, tổ chức thực hiện giao dịch vay mượn, thanh toán bằng ngoại tệ không đúng quy định sẽ bị phạt tiền từ 30 triệu đến 100 triệu đồng. Ngoài ra, cơ quan chức năng có quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm (tiền ngoại tệ giao dịch trái phép).
3.3 Khó giải quyết tranh chấp
Do hợp đồng vi phạm điều cấm pháp luật, nên người cho vay thường rơi vào tình trạng “vừa mất tiền, vừa không kiện được” nếu bên vay cố tình chây ì hoặc bỏ trốn. Đây là rủi ro lớn nhất của giao dịch vay bằng USD không qua ngân hàng.
Để hạn chế rủi ro, các cá nhân, doanh nghiệp nên tuân thủ các giải pháp hợp pháp sau:
Chỉ thực hiện vay bằng USD thông qua các ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép.
Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, chứng từ chứng minh nhu cầu sử dụng ngoại tệ hợp pháp (nhập khẩu hàng hóa, thanh toán dịch vụ quốc tế).
Thực hiện giao dịch chuyển khoản, không thanh toán, giao nhận USD bằng tiền mặt để tránh bị xử phạt.
Tham khảo ý kiến luật sư hoặc chuyên gia tài chính nếu cần vay ngoại tệ số lượng lớn.
Với các khoản vay thông thường, tốt nhất nên lập hợp đồng vay bằng đồng Việt Nam, có thể công chứng để đảm bảo tính pháp lý và dễ giải quyết khi phát sinh tranh chấp.
Tóm lại, việc cá nhân tự ý cho vay bằng USD hoặc ký hợp đồng vay bằng ngoại tệ không đúng quy định pháp luật Việt Nam về quản lý ngoại hối sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro và khả năng công chứng gần như không thể thực hiện. Các văn phòng công chứng chỉ chấp nhận công chứng nếu chứng minh được mục đích vay ngoại tệ hợp pháp và phù hợp quy định quản lý ngoại hối.
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.Ngoài ra, chúng tôi có đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Công chứng ngoài trụ sở, tại nhà riêng miễn phí
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Hotline: 09.66.22.7979 hoặc 0935.669.669
Địa chỉ: số 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
