Hợp đồng vô hiệu một phần: Văn bản công chứng xử lý ra sao?
Hủy văn bản công chứng khi hợp đồng bị xác định là vô hiệu từng phần là vấn đề pháp lý phức tạp, thường phát sinh trong các tranh chấp liên quan đến hợp đồng công chứng có nhiều điều khoản độc lập. Không phải mọi trường hợp hợp đồng vô hiệu từng phần đều dẫn đến việc hủy toàn bộ văn bản công chứng. Việc xác định phạm vi vô hiệu, mức độ ảnh hưởng của phần vô hiệu đến ý chí chung của các bên là yếu tố then chốt để Tòa án quyết định có hủy văn bản công chứng hay không. Do đó, cần phân tích kỹ mối quan hệ giữa vô hiệu từng phần của hợp đồng và giá trị pháp lý của văn bản công chứng.
1. Vô hiệu từng phần của hợp đồng được hiểu như thế nào?
Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Giao dịch dân sự vô hiệu từng phần khi một phần nội dung của giao dịch vô hiệu nhưng không ảnh hưởng đến hiệu lực của phần còn lại”.
Theo quy định này, vô hiệu từng phần có các đặc điểm cơ bản sau:
Chỉ một hoặc một số điều khoản của hợp đồng vi phạm pháp luật
Phần còn lại của hợp đồng vẫn có thể thực hiện độc lập
Ý chí giao kết hợp đồng của các bên không bị triệt tiêu hoàn toàn
Vô hiệu từng phần khác về bản chất với vô hiệu toàn bộ và cần được xem xét thận trọng trong bối cảnh hợp đồng đã được công chứng.
2. Mối quan hệ giữa hợp đồng công chứng và văn bản công chứng
Văn bản công chứng là hình thức chứng nhận của công chứng viên đối với hợp đồng, giao dịch dân sự. Về nguyên tắc:
Văn bản công chứng không làm phát sinh hiệu lực nếu nội dung hợp đồng trái pháp luật
Hiệu lực của văn bản công chứng phụ thuộc vào hiệu lực của hợp đồng được công chứng
Tuy nhiên, khi hợp đồng chỉ bị vô hiệu từng phần, thì không mặc nhiên kéo theo việc hủy toàn bộ văn bản công chứng, mà cần đánh giá phạm vi ảnh hưởng của phần vô hiệu.
3. Khi nào vô hiệu từng phần dẫn đến hủy văn bản công chứng?
Trong thực tiễn xét xử, văn bản công chứng có thể bị hủy khi hợp đồng bị vô hiệu từng phần trong các trường hợp sau:
Phần vô hiệu là nội dung cốt lõi, quyết định bản chất của giao dịch
Phần vô hiệu làm thay đổi hoàn toàn quyền, nghĩa vụ cơ bản của các bên
Không thể tách riêng phần vô hiệu ra khỏi phần còn lại để tiếp tục thực hiện hợp đồng
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được công chứng có điều khoản chuyển nhượng cả phần diện tích chưa đủ điều kiện pháp lý. Phần nội dung này bị tuyên vô hiệu nhưng lại gắn liền với giá chuyển nhượng và đối tượng chính của hợp đồng, nên Tòa án xác định không thể tách rời và quyết định hủy văn bản công chứng”.
4. Trường hợp vô hiệu từng phần nhưng không hủy văn bản công chứng
Ngược lại, không phải mọi trường hợp vô hiệu từng phần đều dẫn đến hủy văn bản công chứng. Văn bản công chứng vẫn có thể được duy trì hiệu lực nếu:
Phần vô hiệu không ảnh hưởng đến ý chí giao kết chung
Phần còn lại của hợp đồng vẫn xác định rõ đối tượng, giá trị và quyền, nghĩa vụ của các bên
Việc thực hiện hợp đồng vẫn bảo đảm mục đích ban đầu của giao dịch
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng mua bán nhà ở được công chứng có điều khoản phạt vi phạm vượt quá mức pháp luật cho phép. Tòa án tuyên vô hiệu riêng điều khoản phạt vi phạm, nhưng giữ nguyên hiệu lực các nội dung còn lại và không hủy văn bản công chứng”.
5. Vai trò của công chứng viên trong các hợp đồng có nguy cơ vô hiệu từng phần
Theo Luật Công chứng 2024, công chứng viên có trách nhiệm:
Kiểm tra tính hợp pháp của toàn bộ nội dung hợp đồng
Phát hiện các điều khoản trái pháp luật hoặc tiềm ẩn nguy cơ vô hiệu
Yêu cầu sửa đổi, loại bỏ điều khoản vi phạm trước khi công chứng
Nếu công chứng viên vẫn công chứng hợp đồng có điều khoản vi phạm nghiêm trọng, thì khi hợp đồng bị tuyên vô hiệu từng phần, văn bản công chứng có nguy cơ bị hủy do lỗi nghiệp vụ.
6. Hệ quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng trong trường hợp vô hiệu từng phần
Khi Tòa án quyết định hủy văn bản công chứng, các hệ quả pháp lý có thể bao gồm:
Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu theo phần giao dịch bị vô hiệu
Quyền và nghĩa vụ phát sinh từ văn bản công chứng không còn giá trị thi hành
Phát sinh trách nhiệm bồi thường nếu có thiệt hại do lỗi của công chứng viên hoặc tổ chức hành nghề công chứng
Việc hủy văn bản công chứng trong trường hợp này nhằm bảo đảm trật tự pháp lý và sự công bằng giữa các bên.
7. Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi hợp đồng bị xác định là vô hiệu từng phần không phải là hệ quả tất yếu trong mọi trường hợp. Việc hủy hay không phụ thuộc vào mức độ ảnh hưởng của phần vô hiệu đối với toàn bộ giao dịch và ý chí chung của các bên. Do đó, cả công chứng viên và các bên tham gia giao dịch cần đặc biệt thận trọng trong việc xây dựng nội dung hợp đồng, nhằm hạn chế tối đa nguy cơ vô hiệu từng phần dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng là hủy văn bản công chứng.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
