Không làm chủ hành vi khi ký: Công chứng viên phải làm gì?
Từ chối công chứng khi người yêu cầu công chứng không làm chủ được hành vi tại thời điểm ký là yêu cầu bắt buộc nhằm bảo đảm tính tự nguyện, minh mẫn trong giao dịch dân sự. Trên thực tế, không ít trường hợp người ký hợp đồng đang trong tình trạng bệnh lý, say rượu, dùng thuốc ảnh hưởng đến nhận thức hoặc có biểu hiện mất khả năng kiểm soát hành vi. Nếu vẫn tiến hành công chứng trong những tình huống này, văn bản công chứng có nguy cơ bị tuyên vô hiệu, kéo theo trách nhiệm pháp lý cho công chứng viên. Do đó, việc nhận diện và từ chối công chứng đúng thời điểm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
1. “Không làm chủ được hành vi” tại thời điểm ký được hiểu như thế nào?
Theo lý luận pháp luật dân sự, một người được coi là không làm chủ được hành vi khi tại thời điểm xác lập giao dịch:
Không nhận thức đầy đủ về hành vi mình đang thực hiện
Không kiểm soát được ý chí và hành vi do tác động của bệnh lý, chất kích thích hoặc trạng thái tinh thần bất thường
Tình trạng này không đồng nhất với việc mất năng lực hành vi dân sự theo quyết định của Tòa án, mà có thể chỉ tồn tại tại thời điểm ký kết hợp đồng.
2. Yêu cầu về năng lực hành vi dân sự trong giao dịch công chứng
Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015 quy định một trong các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự là: “Chủ thể có năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch được xác lập”.
Đồng thời, Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015 xác định giao dịch dân sự vô hiệu khi: “Người tham gia giao dịch không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình tại thời điểm xác lập giao dịch”.
Như vậy, việc người yêu cầu công chứng không làm chủ được hành vi tại thời điểm ký là dấu hiệu trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu lực pháp lý của hợp đồng.
3. Nghĩa vụ của công chứng viên trong việc đánh giá khả năng làm chủ hành vi
Theo Luật Công chứng 2024, công chứng viên có trách nhiệm:
Kiểm tra năng lực hành vi dân sự của người yêu cầu công chứng
Quan sát, đánh giá trạng thái nhận thức, khả năng giao tiếp và ý chí của người ký
Từ chối công chứng nếu có căn cứ cho rằng người yêu cầu công chứng không minh mẫn, không làm chủ được hành vi
Điều 7 và Điều 44 Luật Công chứng 2024 đều nhấn mạnh nguyên tắc bảo đảm tính tự nguyện, minh mẫn và hợp pháp của giao dịch.
4. Các dấu hiệu thực tiễn cho thấy người ký không làm chủ được hành vi
Trong thực tiễn công chứng, công chứng viên có thể nhận diện tình trạng không làm chủ được hành vi thông qua các biểu hiện như:
Trả lời không đúng hoặc không hiểu nội dung hợp đồng
Không nhận thức được hậu quả pháp lý của việc ký kết
Có biểu hiện say rượu, dùng chất kích thích hoặc thuốc ảnh hưởng đến thần kinh
Không kiểm soát được lời nói, hành vi, cảm xúc
Ví dụ minh họa: “Người yêu cầu công chứng hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất trong tình trạng nói năng không mạch lạc, không hiểu rõ nội dung hợp đồng và không nhận thức được việc chuyển quyền sở hữu. Trường hợp này, công chứng viên có quyền và nghĩa vụ từ chối công chứng”.
6. Hậu quả pháp lý nếu vẫn công chứng khi người ký không làm chủ được hành vi
Trong trường hợp công chứng viên không từ chối công chứng, các hậu quả pháp lý có thể xảy ra gồm:
Hợp đồng bị tuyên vô hiệu do vi phạm điều kiện về chủ thể
Văn bản công chứng bị hủy theo quyết định của Tòa án
Công chứng viên có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo Luật Công chứng 2024
Những hậu quả này cho thấy việc từ chối công chứng không chỉ là quyền, mà còn là nghĩa vụ pháp lý.
7. Kết luận
Từ chối công chứng khi người yêu cầu công chứng không làm chủ được hành vi tại thời điểm ký là cơ chế pháp lý cần thiết để bảo đảm sự tự nguyện, minh mẫn và an toàn pháp lý của giao dịch dân sự. Công chứng viên phải thận trọng đánh giá trạng thái nhận thức của người ký và kịp thời từ chối công chứng khi có dấu hiệu vi phạm điều kiện về năng lực hành vi dân sự. Đây là yếu tố then chốt nhằm hạn chế tối đa nguy cơ văn bản công chứng bị vô hiệu hoặc bị hủy trong tương lai.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
